Individuele Oefening: Omgaan met Angst op de Werkvloer (voor mensen met autisme)

Vrouw werkt met koptelefoon

Angst op de werkvloer kan een ingrijpende en verwarrende ervaring zijn, zeker wanneer je gevoelig bent voor prikkels, onverwachte veranderingen of onduidelijke sociale situaties. Als je autisme hebt, kan het zijn dat bepaalde werkdynamieken extra spanning oproepen, zoals drukte, vaagheid in communicatie of een gebrek aan routine.

Deze oefening is er speciaal voor jou. Stap voor stap gaan we samen onderzoeken

• Hoe je angst opmerkt in je lichaam en gedachten

• Wat deze angst je probeert te vertellen

• Welke manieren er zijn om met die angst om te gaan zonder jezelf geweld aan te doen

• Hoe je een omgeving kunt vormgeven die jou meer rust en duidelijkheid biedt

We doen dit op een veilige en oordeelvrije manier, met respect voor jouw unieke manier van denken en beleven. Je hoeft niets te bewijzen, jouw ervaring is het vertrekpunt.

Stap 1: Herken je angst

• Neem een paar minuten om stil te staan bij een recente situatie op je werk waarbij je je gespannen, angstig of overweldigd voelde.

• Beantwoord voor jezelf:
  

  • Wat gebeurde er precies?

  • Welke gedachten had je op dat moment?

  • Hoe reageerde je lichaam (bijv. hartslag, ademhaling, zweten)?

  • Wat wilde je op dat moment het liefst doen?

Schrijf je antwoorden op in korte zinnen. Er is geen goed of fout.

Stap 2: Begrijp je angst

Bekijk jouw angst als een signaal, niet als een vijand. Angst kan je waarschuwen voor:

• Onzekerheid over verwachtingen

• Overprikkeling door lawaai, drukte of multitasking

• Sociale situaties met onduidelijke regels

• Onvoorspelbare veranderingen in planning

Kies één oorzaak die voor jou herkenbaar is en schrijf op waarom die jouw angst triggert.

Stap 3: Formuleer een helpende gedachte

Een helpende gedachte is een kalme, ondersteunende zin die je kan gebruiken als tegenwicht voor paniek of negatieve gedachten. Bijvoorbeeld:

• "Ik mag duidelijkheid vragen als iets me onrustig maakt."

• "Het is oké om mijn grenzen aan te geven, zelfs op werk."

• "Ik hoef niet alles perfect te doen om mijn werk goed te doen."

Schrijf jouw eigen helpende gedachte op. Probeer deze gedachte 3x rustig te herhalen.

Stap 4: Bouw je angstverlichters-kit

Maak een persoonlijke lijst van dingen die jou kunnen helpen als je je angstig voelt op werk. Denk aan:

Praktisch hulpmiddel	Waarom het helpt
Noise-cancelling koptelefoon	Vermindert prikkels
Een vaste routine	Geeft voorspelbaarheid
Korte wandelpauze buiten	Kalmeert het lichaam
Een rustige werkplek	Vermindert sensorische overbelasting
Werken met visuele planning	Houdt overzicht bij complexe taken

Je mag dit lijstje aanvullen met wat jij fijn vindt. Print het en bewaar het op je werkplek als geheugensteuntje.

Stap 5: Maak een veilige werk-afspraak

Stel je voor dat je één afspraak mag maken met je leidinggevende of collega die jouw werk prettiger maakt. Bijvoorbeeld:

• "Ik wil graag vooraf weten wanneer er vergaderingen zijn."

• "Als ik overprikkeld ben, wil ik even op een rustige plek kunnen zitten."

Schrijf deze afspraak op en oefen hoe je hem vriendelijk zou kunnen verwoorden.

Theoretisch Kader: Angst op de Werkvloer bij Autisme

1. Angst en de Autistische Cognitie

Mensen met autisme verwerken informatie op een andere manier. Veel voorkomende kenmerken zijn:

• Sterke behoefte aan voorspelbaarheid en structuur

• Intense focus en diepere verwerking van prikkels

• Moeite met het interpreteren van sociale signalen en impliciete regels

• Overgevoeligheid of ondergevoeligheid voor sensorische prikkels

Door deze kenmerken kan de werkvloer al snel overweldigend aanvoelen, zeker als er veel verandert, sociale interacties onduidelijk zijn, of de omgeving prikkelrijk is. Angst ontstaat hier vaak niet door irreële gedachten, maar door echte mismatches tussen de omgeving en de cognitieve stijl van de persoon.

2. Cognitieve Gedragstherapie en Autisme

Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een benadering waarin wordt gekeken naar de relatie tussen gedachten, gevoelens en gedrag. Bij autisme is CGT effectief mits aangepast:

• Begrip voor letterlijk denken: Helpende gedachten dienen concreet en eenduidig te zijn.

• Structuur in oefening: CGT werkt het best als het in visuele en stapsgewijze vorm wordt aangeboden.

• Focus op acceptatie: Niet proberen om alle angst weg te nemen, maar leren ermee te leven binnen de eigen grenzen.

Angst ontstaat in CGT vaak door automatische gedachten zoals “Ik kan dit niet” of “Ik doe iets fout.” Deze kunnen bij autistische mensen versterkt zijn door eerdere negatieve werkervaringen of het gevoel "anders" te zijn.

3. Neurodiversiteit en Werk

Volgens de neurodiversiteit-benadering is autisme geen stoornis, maar een variatie in menselijk denken en beleven. Vanuit dit perspectief is het belangrijk dat:

• De werkvloer zich aanpast aan de medewerker, niet andersom.

• Diversiteit wordt gezien als een sterkte, waarbij iemand met autisme juist unieke bijdragen levert.

• Omgevingen worden ontworpen met rust, duidelijkheid en ruimte voor zelfregulatie.

Werkgevers hebben hierin een ethische én praktische verantwoordelijkheid om voorwaarden te scheppen waarin mensen met autisme tot hun recht kunnen komen.

4. Praktische benaderingen

Goed beleid rond autisme op de werkvloer bevat onder andere:

• Visuele ondersteuning en heldere communicatie

• Toestemming voor pauzemomenten en sensorische regulatie

• Open gesprekken over angst en grenzen

• Aanstelling van een werkbegeleider of buddy

• Trainingsprogramma’s over autisme voor collega’s en leidinggevenden