Vijf pijlers voor een autismevriendelijke school

Lessen uit kwalitatief onderzoek

In het debat over onderwijs en neurodiversiteit wordt vaak óver mensen met autisme gesproken, maar zelden mét hen. De masterpraktijkproef van Masterpraktijkproef Wim Delanoy doorbreekt dit patroon: via diepte-interviews met acht leerkrachten met autisme worden hun ervaringen en noden zichtbaar gemaakt. Dit onderzoek is geen persoonlijke reflectie, maar een wetenschappelijke studie gebaseerd op thematische analyse, met als doel structurele inzichten te bieden voor scholen.

Onderzoeksmethode: luisteren naar ervaringsdeskundigen

Acht leerkrachten met autisme uit het Vlaamse secundair onderwijs werden geïnterviewd. Hun verhalen werden geanalyseerd en samengebracht rond de centrale vraag: wat hebben leerkrachten met autisme nodig om tot hun recht te komen binnen het schoolsysteem? De antwoorden zijn relevant voor alle scholen die willen werken aan een inclusieve cultuur.

De vijf pijlers voor een autismevriendelijke school

Uit het onderzoek komen vijf fundamentele pijlers naar voren, die samen het fundament vormen voor een autismevriendelijke schoolomgeving:

1. Stigma-doorbrekende psycho-educatie over autisme

Er is nog steeds veel onwetendheid en stereotypering rond autisme, zowel bij collega’s als bij leerlingen. Leerkrachten met autisme ervaren vaak een stigma, wat leidt tot gevoelens van schuld, schaamte en angst. Een eerste stap is daarom het organiseren van psycho-educatie voor het hele schoolteam, zodat kennis over autisme toeneemt en het stigma afneemt. Dit bevordert openheid en wederzijds begrip.

2. Bijzondere aandacht voor niet les-gerelateerde activiteiten

Lesgeven zelf verloopt doorgaans goed voor leerkrachten met autisme. De grootste stress ontstaat bij niet les-gerelateerde taken, zoals toezicht, vervangingen, vergaderingen en schoolactiviteiten. Deze taken zijn vaak onvoorspelbaar en prikkelrijk. Scholen doen er goed aan om deze activiteiten kritisch te bekijken, duidelijke richtlijnen te bieden en rekening te houden met de interesses en talenten van

leerkrachten bij de taakverdeling.

3. Een prikkelluwe schoolomgeving met minstens één stille lerarenkamer

Sensorische gevoeligheid is een belangrijk thema. Geluid, licht, geur en drukte kunnen leiden tot overprikkeling en uitputting. Leerkrachten met autisme hebben nood aan mogelijkheden om te ontprikkelen, bij voorkeur binnen de school. Een stille lerarenkamer is een concrete en breed gedragen wens. Ook leerlingen en andere collega’s profiteren van een prikkelluwe omgeving.

4. Mentorschap binnen de school

Ondersteuning en begeleiding zijn essentieel, niet alleen voor startende leerkrachten maar gedurende de hele loopbaan. Leerkrachten met autisme geven aan dat een mentor of een laagdrempelige aanspreekpersoon binnen de school veel kan betekenen. Ervaringen uitwisselen met andere neurodiverse collega’s en een open relatie met de directie dragen bij aan het welzijn.

5. Erkenning van en ruimte voor bijzondere interesses en talenten

Leerkrachten met autisme brengen unieke kwaliteiten mee, zoals analytisch denken, detailgerichtheid, creativiteit en empathie. Het is belangrijk dat deze talenten erkend en benut worden, zowel binnen als buiten de klas. Ruimte voor eigen interesses en een focus op sterke punten zorgen voor motivatie en betrokkenheid.

Wim: "De volgorde van de vijf pijlers is geen toeval: pijler 1 en 2 werden door de geïnterviewde leerkrachten zelf uitgebreid naar voor gebracht (stigma en niet lesgerelateerde activiteiten), terwijl de andere pijlers meer door mij expliciet bevraagd werden. Het was heel verrassend om de stereotypen rond autisme ook in type 9 scholen (Vlaamse secundair onderwijs afgestemd op leerlingen met autisme) terug te vinden."

Van individuele ervaring naar collectieve verandering

Dit onderzoek laat zien dat luisteren naar leerkrachten met autisme leidt tot waardevolle inzichten voor het hele onderwijsveld. De vijf pijlers zijn geen eindpunt, maar een uitnodiging tot dialoog, reflectie en actie. Ze dagen scholen, beleidsmakers en opleiders uit om neurodiversiteit niet als uitzondering, maar als verrijking te zien. Wat goed is voor leerkrachten met autisme, blijkt vaak ook goed voor iedereen.

Bron: [Delanoy, W. (2025). Hoe maken we scholen autismevriendelijk voor leiendelijk-voor-leerkrachten-een-interviewstudie-met