Van Paradigmashift tot Neurodiversiteit: Hoe we anders naar autisme moeten kijken

Autisme wordt vaak gezien als een beperking, een probleem dat opgelost moet worden. Maar wat als die aanname zelf het probleem is? Voor Jac den Houting betekende een autismediagnose geen tragedie, maar een bevrijding. In deze inspirerende TEDx-talk neemt Jac ons mee op een reis van persoonlijke ontdekking en wetenschappelijke inzichten. Met concepten zoals het Neurodiversiteit-paradigma, het Sociale Model van Handicap en de Double Empathy Problem-theorie laat Jac zien waarom het tijd is voor een paradigmashift in hoe we autisme begrijpen.

Hun verhaal is niet alleen een pleidooi voor inclusie en respect, maar ook een oproep om onderzoek en beleid te herzien zodat autistische mensen een volwaardig, authentiek leven kunnen leiden.

We weten allemaal dat de aarde rond is. Dat lijkt vanzelfsprekend, maar ooit geloofden we dat de aarde plat was. Toen kwam er bewijs dat ons dwong om onze aannames te herzien. Dat noemen we een paradigmashift: een fundamentele verandering in hoe we naar de werkelijkheid kijken.

Vandaag hebben we een vergelijkbare uitdaging, maar dan rond autisme.

Het Medische Paradigma: Autisme als probleem

De meeste mensen begrijpen autisme door een medische lens. Het wordt gezien als een stoornis, een afwijking van wat “normaal” is. Binnen dit paradigma is er één juiste manier om neurologisch te ontwikkelen, en alles wat daarvan afwijkt moet worden behandeld of gecorrigeerd.

Toen de spreker op 25-jarige leeftijd de diagnose autisme kreeg, was dat geen tragedie. Het was een opluchting. Eindelijk viel alles op zijn plek. Niet een mislukte neurotypische persoon, maar een perfect goede autistische persoon.

De Neurodiversiteit Paradigma: Autisme als variatie

Bij verder onderzoek ontdekte de spreker het neurodiversiteit-paradigma. Dit ziet autisme niet als een defect, maar als een natuurlijke variatie in menselijke neurologische ontwikkeling. Net zoals biodiversiteit essentieel is voor een gezonde natuur, draagt neurodiversiteit bij aan een gezonde cognitieve omgeving. Volgens dit paradigma:

Alle vormen van neurologische ontwikkeling zijn even waardevol. Iedereen verdient gelijke rechten, waardigheid en respect.

Van Medisch naar Sociaal Model van Handicap

Het medische model zegt: “Je hebt een probleem in jezelf.” Maar het sociale model stelt: “Je wordt gehandicapt door je omgeving.” Voorbeeld: een drukke, lawaaierige winkelstraat is niet moeilijk omdat er iets mis is met je brein, maar omdat die omgeving niet is ontworpen voor jouw behoeften. Als we ruimtes zouden ontwerpen die rustiger en voorspelbaarder zijn, zou de beperking verdwijnen.

De harde cijfers

1 op 50 mensen is autistisch.

60% van de volwassenen met autisme is onder- of werkloos.

87% heeft mentale gezondheidsproblemen.

Autistische mensen hebben 9 keer meer kans op zelfdoding.

Gemiddelde levensverwachting: 54 jaar.

Deze cijfers tonen aan dat het huidige systeem faalt. Niet omdat autistische mensen “minder” zijn, maar omdat onze samenleving hen niet ondersteunt.

De Double Empathy Problem

Dr. Damian Milton introduceerde in 2012 een baanbrekende theorie: misschien hebben autistische mensen geen sociale tekortkomingen, maar communiceren ze gewoon beter met anderen die ook autistisch zijn. Onderzoek bevestigt dit: communicatieproblemen ontstaan vooral tussen autistische en niet-autistische mensen, niet binnen dezelfde groep.

Wat moet er veranderen? We hebben een paradigmashift nodig:

Stop met het idee dat “minder vreemd doen” het doel is. Investeer in diensten en ondersteuning die levenskwaliteit verbeteren en stimuleer onderzoek door autistische mensen, voor autistische mensen.

Want net zoals de aarde niet plat is, is autisme geen tragedie.

Conclusie: Autisme vraagt niet om een remedie, maar om respect, inclusie en een samenleving die diversiteit omarmt. Het is tijd om onze aannames te herzien en een wereld te bouwen waarin iedereen – neurotypisch of neurodivergent – volledig tot zijn recht komt.