Individuele oefening: “Emotie-detective"

Vrouw kijk geëmotioneerd

Welkom bij deze oefening met de emotie-kiezer! Deze tool helpt je om op een eenvoudige en visuele manier stil te staan bij hoe je je voelt. Emoties zijn er in allerlei vormen en intensiteiten, soms overweldigend, soms subtiel en ze beïnvloeden hoe we denken, handelen en met anderen omgaan.

Door bewust te kiezen welke emotie je op dit moment ervaart, krijg je meer inzicht in jezelf en kun je beter voor je eigen welzijn zorgen.

In deze oefening onderscheiden we zes emotiecategorieën, elk met een eigen kleur en energieniveau:

Doel

• Bewust worden van je huidige emotie

• Leren benoemen en begrijpen van gevoelens

• Verbinden van emotie aan kleur en betekenis

Wat heb je nodig?

• De Emotie-Kiezer (online tool verderop deze pagina)

• Pen en papier of een werkblad met een leeg gezicht of silhouet

• Kleurpotloden of stiften

• Eventueel een spiegel

Stappen

1. Check-in moment (2 min) Ga rustig zitten en stel jezelf de vraag: “Hoe voel ik me op dit moment?”
   

2. Gebruik de Emotie-Kiezer (3 min) Open de tool en kies de emotie die het beste past bij je gevoel. Lees de uitleg en bekijk de kleur die erbij hoort.
   

3. Teken je gevoel (5–10 min)

   • Teken een gezicht of silhouet en kleur deze in met de kleur van jouw emotie.

   • Voeg eventueel symbolen of vormen toe die passen bij hoe je je voelt.

   • Schrijf het woord van de emotie erbij.
     

4. Reflectie (optioneel, 3 min) Beantwoord (schriftelijk of hardop) één of meer van deze vragen:

   • Wat merk ik aan mijn lichaam als ik me zo voel?

   • Wat zou ik nu nodig hebben?

   • Is dit gevoel prettig of onprettig?

Variaties

• Doe de oefening op verschillende momenten van de dag en vergelijk.

• Maak een “week van emoties” en plak elke dag je tekening in een dagboek.

• Gebruik de oefening als start van een coachings- of therapiesessie.

Verdieping De emotie-kiezer

De emotie-kiezer is een interactieve tool die gebruikers helpt om bewust stil te staan bij hun gevoelens en deze beter te begrijpen. Door een emotie te selecteren uit een lijst, krijgt de gebruiker direct een korte uitleg over wat die emotie inhoudt, samen met een visuele kleurcode die de intensiteit en aard van het gevoel weerspiegelt. Dit maakt het makkelijker om emoties te herkennen, benoemen en ermee om te gaan — een belangrijke stap in emotionele intelligentie en zelfzorg.

De kleuren in de emotie-kiezer zijn gebaseerd op een energie-valentie model, dat emoties indeelt op basis van hun energie (hoog of laag) en valentie (positief of negatief):

• De kleuren in de emotie-kiezer zijn gebaseerd op een energie-valentie model, dat emoties indeelt op basis van hun energie (hoog of laag) en valentie (positief of negatief). Elke kleur heeft een specifieke betekenis:
  

  • 🔴 Rood – Intense negatieve gevoelens met veel energie, zoals hevige woede of angst.

  • 🟠 Oranje – Sterke onrust of frustratie, maar iets minder intens dan ‘Zeer negatief’.

  • 🟡 Geel – Gematigde negatieve spanning of bezorgdheid met vrij hoge energie.

  • 🟢 Groen – Neutrale gevoelens met een vleugje opkomende positiviteit en energie.

  • 🔵 Blauw – Lichte positieve stemming en actieve energie, zoals mild enthousiasme

  • 🟣 Paars – Grote vrolijkheid en hoge energie, zoals euforie of opluchting.
    

Deze kleurcodering maakt het niet alleen makkelijker om emoties te herkennen, maar ook om ze visueel te communiceren — bijvoorbeeld in een teamcontext, dagboek of welzijns-dashboard. Zo wordt emotionele bewustwording toegankelijker en concreter.

Theoretisch kader bij de “Emotie-detective” oefening

In dit kader verankeren we de oefening in relevante theorieën over non-verbale communicatie, leerbehoeften bij autisme en didactische principes voor autismevriendelijk onderwijs.

1. Processen in non-verbale communicatie

Non-verbale signalen vormen een integraal onderdeel van menselijk contact. Ze omvatten gezichtsuitdrukkingen, lichaamshouding, gebaren en toonhoogte.

• Paul Ekman’s onderzoek toont aan dat basisemoties universele gezichtsuitdrukkingen hebben, maar dat micro-expressies onbewuste gevoelens verraden.

• Mehrabian’s 7-38-55-regel benadrukt dat meer dan de helft van emotionele informatie via lichaamstaal verloopt.
  

Deze inzichten rechtvaardigen een expliciete focus op gezichtsuitdrukking en houding in onze oefening.

2. Leerbehoeften bij autisme

Mensen met autisme verwerken sociale informatie vaak op een andere manier:

• Zij vertrouwen minder op intuïtieve, impliciete leren en hebben baat bij expliciete instructie.

• Een hoge gevoeligheid voor prikkels kan leiden tot overbelasting in drukke, ongestructureerde omgevingen.

• Visuele ondersteuning en voorspelbare structuur verlagen de cognitieve belasting en vergroten het leerpotentieel.
  

Daarom is de “Emotie-detective” opgebouwd uit korte, duidelijk afgebakende stappen met visuele hulpmiddelen.

3. Didactische principes voor autismevriendelijk leren

Effectief leren verloopt beter wanneer lessen:

• Visueel concreet zijn, met afbeeldingen, pictogrammen en checklists.

• Gestructureerd en voorspelbaar zijn, met vaste tijdsblokken en pauzemomenten.

• Stap-voor-stap worden opgebouwd, van eenvoudige naar complexere taken.

• Gecombineerd worden met directe en positieve feedback.
  

Deze principes vormen de ruggengraat van de oefening en waarborgen dat deelnemers niet verdwalen in te veel informatie tegelijk.

4. Verankering van de oefening

De “Emotie-detective” oefening integreert bovengenoemde theorieën en principes:

• Het expliciteren van basisemoties (Ekman) via emotiekaarten ondersteunt herkenning van universele uitdrukkingen.

• De spiegel- en rollenspelsessies bevorderen actief leren en versterken spiegelneuronen, die bijdragen aan empathie en sociale resonantie.

• Regelmatige pauzes en visuele stappenplannen reduceren cognitieve overbelasting.

• Feedbackmomenten en observatielijsten maken de leerervaring meetbaar en vergroten zelfvertrouwen.

Samen vormen deze elementen een stevig theoretisch fundament om non-verbale signalen stap voor stap te leren herkennen in een veilige, gestructureerde setting.