Emotionele belasting op school: waarom het zo zwaar kan zijn voor jongeren met autisme of ADHD

School hoort een plek te zijn waar jongeren kunnen leren, groeien en zich veilig voelen. Maar voor jongeren met autisme en/of ADHD is school vaak ook een bron van stress. Ze maken vaker vervelende situaties mee en reageren daar vaak sterker op dan hun neurotypische leeftijdsgenoten. Dit kan leiden tot mentale problemen zoals angst en depressie.

Een nieuwe studie laat zien dat deze emotionele belasting op school een belangrijke, maar vaak over het hoofd geziene risicofactor is. In dit blog leggen we uit wat emotionele belasting is, hoe het gemeten wordt, en wat we ermee kunnen doen om jongeren beter te ondersteunen.

Wat is emotionele belasting?

Emotionele belasting (EB) betekent dat je vaak dingen meemaakt die je van streek maken én dat je daar heel heftig op reageert. Denk aan:

• Een leraar die je niet begrijpt

• Een klasgenoot die je negeert

• Een onverwachte verandering in het lesrooster

• Te veel prikkels in een druk lokaal

Voor jongeren met autisme of ADHD zijn zulke situaties vaak extra moeilijk. Ze voelen zich sneller overweldigd, boos, verdrietig of gespannen.

Een nieuwe vragenlijst: MESI

Om dit beter te begrijpen, ontwikkelden onderzoekers samen met jongeren met autisme en ADHD een vragenlijst: de My Emotions in School Inventory (MESI). Hierin staan 25 veelvoorkomende situaties op school. Jongeren geven aan hoe vaak ze die meemaken en hoe heftig ze erop reageren.

Deze vragenlijst is speciaal gemaakt voor en door neurodivergente jongeren. Zo sluit hij beter aan bij hun beleving dan bestaande vragenlijsten.

Wat ontdekte het onderzoek?

• Jongeren met autisme en/of ADHD ervaren meer emotionele belasting op school dan hun neurotypische leeftijdsgenoten.

• De emotionele belasting hangt sterk samen met symptomen van angst en depressie.

• De oorzaak van die belasting verschilt per groep:

  • Jongeren met ADHD vinden het vooral lastig als ze worden onderbroken, moeten haasten of worden bekritiseerd.

  • Jongeren met autisme raken vooral van slag door sociale afwijzing, onverwachte veranderingen en sensorische prikkels.

Waarom is dit belangrijk?

Tot nu toe werd vaak gedacht dat mentale problemen bij autisme of ADHD vooral komen door moeite met het reguleren van emoties (zoals boosheid of verdriet). Maar dit onderzoek laat zien dat de omgeving – en hoe die wordt beleefd – minstens zo belangrijk is.

Door te kijken naar wat jongeren meemaken en hoe ze dat voelen, kunnen we beter begrijpen waarom ze zich mentaal slecht voelen.

Wat kunnen we hiermee doen?

• Voor scholen: De MESI kan helpen om te zien welke situaties op school jongeren emotioneel belasten. Zo kunnen scholen gerichter aanpassingen doen.

• Voor ouders en hulpverleners: Het biedt inzicht in wat jongeren écht moeilijk vinden op school – en dat is soms iets anders dan wat je zou verwachten.

• Voor jongeren zelf: Het helpt om woorden te geven aan hun gevoelens en ervaringen.

Een stap naar betere ondersteuning

Deze studie laat zien dat mentale gezondheid bij autisme en ADHD niet alleen gaat over “wat er mis is vanbinnen”, maar ook over “wat er gebeurt vanbuiten”. Door daar meer aandacht aan te geven, kunnen we jongeren beter ondersteunen – op school én daarbuiten.

Wil je meer weten over emotionele belasting of hoe je hiermee om kunt gaan? Neem gerust contact op via autismeportaal.nl  – we denken graag met je mee!

Theoretisch kader: Emotionele belasting als risicofactor voor mentale problemen bij neurodivergente jongeren

1. Neurodiversiteit en mentale gezondheid

Autisme en ADHD zijn vormen van neurodiversiteit: natuurlijke variaties in hoe het brein werkt. Jongeren met deze diagnoses hebben vaak moeite met sociale communicatie, prikkelverwerking en het reguleren van emoties. Uit onderzoek blijkt dat zij een verhoogd risico hebben op mentale problemen zoals angst en depressie, vooral tijdens de puberteit.

Traditioneel werd dit verklaard door emotieregulatieproblemen (ERD): moeite om gevoelens zoals boosheid, verdriet of frustratie onder controle te houden. Maar dat verklaart niet alles.

2. Emotionele belasting (EB): een nieuw perspectief

De studie van Lukito et al. (2025) introduceert een nieuw concept: emotionele belasting (EB). Dit is de combinatie van:

• Hoe vaak jongeren vervelende situaties op school meemaken (zoals pesten, onbegrip, drukte)

• Hoe heftig ze daarop reageren
  

EB verschuift de focus van “wat er misgaat in het brein” naar “wat er gebeurt in de omgeving”. Dit sluit aan bij het neurodiversiteitsperspectief, dat stelt dat veel problemen voortkomen uit een mismatch tussen de omgeving en de behoeften van neurodivergente mensen.

3. De rol van school als stressbron

School is een centrale plek in het leven van jongeren. Voor neurodivergente leerlingen kan het een bron zijn van constante emotionele uitdagingen:

• Sociale afwijzing of misverstanden

• Sensorische overprikkeling (licht, geluid, drukte)

• Onvoorspelbare veranderingen

• Strenge regels en prestatiedruk
  

Deze “common upsetting events” (CUEs) kunnen zich opstapelen en leiden tot chronische stress, vooral als ze vaak voorkomen en intens worden beleefd.

4. De MESI: meten wat echt telt

Om EB te meten ontwikkelden de onderzoekers de My Emotions in School Inventory (MESI), samen met jongeren met autisme en ADHD. Dit instrument meet hoe vaak CUEs voorkomen en hoe emotioneel belastend ze zijn. De MESI blijkt betrouwbaar en valide, en kan helpen om mentale risico’s vroeg te signaleren.

5. Implicaties voor praktijk en beleid

• EB en ERD zijn beide onafhankelijke voorspellers van angst en depressie.

• ADHD- en autismegroepen ervaren verschillende soorten CUEs als belastend.

• Interventies zouden zich niet alleen moeten richten op het versterken van emotieregulatie, maar ook op het verminderen van emotionele belasting in de schoolomgeving.
  

Dit kader biedt een wetenschappelijke basis voor het blog en laat zien hoe belangrijk het is om de omgeving van neurodivergente jongeren serieus te nemen in het begrijpen én verbeteren van hun mentale welzijn.