Wat een animatiefilm ons leert over het autistische brein

Een recente studie gepubliceerd in Molecular Autism werpt nieuw licht op hoe volwassenen met autisme sociale informatie verwerken in de hersenen. Door middel van functionele MRI-scans onderzochten onderzoekers van onder andere de University of Iowa en Indiana University hoe autistische en neurotypische volwassenen reageren op sociale situaties in een korte animatiefilm.

De resultaten laten zien dat de hersennetwerken die betrokken zijn bij het begrijpen van mentale en lichamelijke toestanden, respectievelijk het Theory of Mind-netwerk en het Pain-netwerk, bij autistische volwassenen op subtiele wijze anders functioneren.

Twee netwerken, twee soorten empathie

Het onderzoek richtte zich op twee hersennetwerken:

• Het Theory of Mind (ToM)-netwerk, dat actief is bij het nadenken over wat anderen denken, voelen of willen.

• Het Pain-netwerk, dat reageert op lichamelijke sensaties zoals pijn of vermoeidheid.

  
  

Beide netwerken bleken functioneel gescheiden en actief bij het kijken van de film, zowel bij autistische als neurotypische deelnemers. Toch waren er verschillen: autistische deelnemers vertoonden minder onderlinge overeenstemming in hun hersenactiviteit binnen het ToM-netwerk. Hun reacties waren meer individueel en minder voorspelbaar. In het Pain-netwerk waren de verschillen kleiner, wat aansluit bij eerdere bevindingen dat emotionele empathie bij autisme vaak intact is.

Meer variatie, minder voorspelbaarheid

Een opvallend resultaat was de grotere heterogeniteit binnen de autistische groep. Waar neurotypische deelnemers vergelijkbare hersenreacties vertoonden, waren de reacties bij autistische deelnemers veel diverser. Dit wijst erop dat er geen uniforme manier is waarop mensen met autisme sociale informatie verwerken. De onderzoekers benadrukken dat deze variatie belangrijk is om te erkennen, zeker bij het ontwikkelen van diagnostiek en ondersteuning.

Film als venster op spontane sociale cognitie

In plaats van traditionele taken met expliciete instructies, gebruikten de onderzoekers een animatiefilm om spontane sociale cognitie te meten. Deze aanpak biedt een realistischer beeld van hoe mensen in het dagelijks leven reageren op sociale situaties. Het blijkt dat autistische volwassenen minder voorspelbare hersenreacties vertonen, vooral bij het interpreteren van mentale toestanden van anderen.

Wat betekent dit voor de praktijk?

Hoewel de verschillen tussen de groepen klein waren, bevestigt het onderzoek dat sociale informatieverwerking bij autisme complex en individueel is. De resultaten ondersteunen het idee van een “empathie-imbalance”, waarbij cognitieve empathie (het begrijpen van gedachten en intenties) vaker verstoord is dan emotionele empathie (het meevoelen met lichamelijke pijn of emoties).

Theoretisch kader

Het onderzoek sluit aan bij het idee dat sociale hersennetwerken zich in de kindertijd ontwikkelen tot gespecialiseerde systemen. Bij autisme verloopt deze ontwikkeling anders, wat leidt tot meer variatie in hoe sociale signalen worden geïnterpreteerd. De studie benadrukt het belang van natuurlijke, contextrijke stimuli zoals films om deze processen beter te begrijpen.

Deze inzichten dragen bij aan een genuanceerder beeld van autisme en onderstrepen dat ondersteuning en diagnostiek rekening moeten houden met individuele verschillen in sociale informatieverwerking. Autisme is geen eenduidige neurologische route, maar een spectrum van unieke manieren waarop mensen de wereld ervaren.